کرونا چه تاثیری روی روح و روان‌تان می‌گذارد؟

با تکامل اطلاعات مربوط به ویروس کووید-19 توصیه‌های مربوط به اقدامات بهداشتی و حفاظتی نیز تغییر می‌کند. بسته به شرایط جوامع، بیماری‌های زمینه‌ای رایج و روند واکسیناسیون، ممکن است این توصیه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی متفاوت باشد.

تا همین اواخر پیامدهای روانی بیماری کرونا مشخص نبود اما یک مطالعه جدید روی پرونده‌های الکترونیکی سلامت 69 میلیون نفر نشان داد که عفونت کووید-19، خطر ابتلا به اختلالات روانی، زوال عقل یا بی‌خوابی را افزایش می‌دهد. همچین این مطالعه نشان داد افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی، 65 درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به ویروس بودند. ناگفته نماند که این مسئله می‌تواند مربوط به عوامل رفتاری، سبک زندگی (مانند استعمال الکل یا سیگار و…)، التهاب یا داروهای روانپزشکی باشد. این اولین مطالعه‌ای است به‌صورت گسترده‌ انجام شد و نشانگر تأثیرات روان‌شناختی کرونا بر روی مبتلایان بود.

 

 

علائم افسردگی کرونایی

ممکن است در صورت ابتلا به کرونا یا به دلیل شرایط زندگی، احساس خستگی یا استرس و غم کنید. با این حال اگر پس از مشورت با پزشک متوجه شدید که درگیر افسردگی یا اضطراب شده‌اید، فراموش نکنید که ابزارهای غربالگری تشخیصی نیستند. افراد مبتلا به علائم جسمی ویروس کووید-19، اغلب از نظر افسردگی مثبت هستند زیرا اکثر علائم عفونت با علائم افسردگی همپوشانی دارد. به عنوان مثال خواب ناکافی، اختلال در تمرکز و کاهش اشتها ممکن است به دلیل همین بیماری باشد نه افسردگی.

اقداماتی وجود دارند که در کاهش پیامدهای روانی ناشی از کرونا مؤثرند، از جمله:

1) واکسن

تزریق واکسن علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن به شما کمک می‌کند از افسردگی به وجود آمده بر اثر ابتلا به کرونا رهایی یابید.

2) استفاده از ماسک و حفظ فاصله‌ فیزیکی

در شرایط پیش‌آمده باید ارتباط‌های آنلاین را جایگزین ملاقات چهره به چهره کرد تا از خطر ابتلا به کرونا و درگیری با اختلالات روانی و خلقی ناشی از این ویروس در امان ماند.

3) تحرک و فعالیت جسمانی

علاوه بر مصرف داروها، فعالیت‌های بدنی مانند مدیتیشن می‌تواند بر روی سلامت حافظه و قلب تاثیرگذار باشد و به بهبود خلق‌وخو و کاهش اضطراب هم کمک کند.

4) کاهش مصرف داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش

استفاده کوتاه‌مدت از این داروها می‌تواند به سرعت برایتان عادت شود و منجر به اعتیاد به دارو، وابستگی و اضطراب برگشتی شود.

5) کنترل میزان کافئین مصرفی

 

مصرف بیش‌ از حد کافئین می‌تواند باعث تشدید اضطراب و مشکلات خواب شود.

احساس آسیب‌پذیری و غافلگیر شدن هیچ اشکالی ندارد؛ به‌خصوص اگر در گذشته دچار مشکلات روان‌شناختی و ضربه‌­ روحی شده‌اید. اگر عزیزان شما مبتلا به ناخوشی جسمی هستند که آنها را نسبت به ویروس کرونا آسیب‌پذیرتر می‌کند، مراقبت‌های لازم را انجام بدهید. به افرادی که نگرانشان هستید، قوت قلب بدهید و به آنها یادآوری کنید که مراقبشان هستید. به تمام نکات بالا توجه کنید تا سلامت روان خود را در دوران کرونا تضمین کنید. حتی اگر به این بیماری مبتلا نشده باشید باز هم تاثیر کرونا بر اعصاب و روان‌تان اجتناب‌ناپذیر است. پس اگر احساس کردید مانند گذشته انرژی زیادی ندارید یا به هر دلیلی روحیه قبل را ندارید با مشاور یا روانشناس درباره سلامت روان در دوران کرونا صحبت کنید.

 

 

بروز نشانه‌های افسردگی در نوجوانان

مهشید رابطیان، فوق‌ تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، درباره مشکلات نوجوانان در دوران کرونا می‌گوید: «توجه داشته باشیم برآیند دوره نوجوانی و تفکیک آن با دوران کودکی، یافتن دوستان همسن و سال و صمیمی‌شدن با آنهاست. ایجاد روابط اجتماعی به نوجوان کمک می‌کند خود را برای ورود به دنیای بزرگسالی آماده کند اما کرونا باعث شده جامعه نسبتا امن آموزشی که تحت‌ مراقبت اولیای مدرسه قرار دارد به‌صورت مجازی فعالیت داشته باشد. نداشتن حضور فیزیکی در فضای آموزشی به‌ویژه برای دانش‌آموزان برون‌گرا که علاقه زیادی به برقراری روابط و وقت‌گذراندن با دوستان‌شان دارند، باعث بروز زمینه‌های افسردگی در آنها شده است.»

بر اساس اعلام این روانپزشک میزان مراجعه نوجوانان در دوران کرونا به روانپزشکان و متخصصان بالا رفته، بخشی از آنها نیاز به استفاده از داروهای ضد افسردگی دارند. دلیل آن هم دیر مراجعه‌کردن خانواده‌ها برای حل این مشکل است؛ به‌ طوری‌ که پرخاشگری، استرس و اضطراب در فرزندان آنها نهادینه می‌شود و دیگر نمی‌توان تنها با رفتاردرمانی یا روان‌درمانی ساده یا آموزش فرزندپروری به والدین مشکل را برطرف کرد. رابطیان به پناه‌بردن بیشتر نوجوانان به فضای مجازی هم اشاره می‌کند و می‌گوید که استفاده از فضای مجازی در دوران کرونا تبدیل به یک اعتیادشده و شدت این اعتیاد موضوعی جدی است. آسیب‌های این اعتیاد بسیار گسترده و در بعضی مواقع غیر قابل‌جبران است؛ چرا که مانع از رشد روابط بین‌ فردی و شکل‌گیری شخصیت نوجوان می‌شود. آشناشدن نوجوانان با موضوعاتی مثل مصرف مواد مخدر، کنجکاوی‌های جنسیتی و دیدن تصاویر غیر واقعی که اغلب منجر به ایجاد خشم و عصبانیت بیشتر آنها می‌شود، تنها نمونه‌های ساده‌ای از تأثیرات این فضا بر آنهاست.

افت تحصیلی؛ بیشترین دلیل مراجعه به روانشناس

نکته دیگری که از سوی این روانپزشک مورد توجه قرار می‌گیرد، ماجرای افت تحصیلی و تضعیف برقراری مهارت‌های اجتماعی از سوی این افراد است. اوایل خرداد بود که رئیس مرکز هماهنگی‌های حوزه وزارتی آموزش و پرورش پیش‌بینی کرده بود که در دوران پساکرونا، 32 تا 37درصد افت تحصیلی در درس علوم و 50 تا 63درصد افت یادگیری در درس ریاضی رخ خواهد داد.

علی باقرزاده گفته بود که طولانی‌شدن تعطیلی مدارس می‌تواند باعث کاهش نرخ برگشت‌ناپذیری دانش‌آموزان به مدارس شود و افت یادگیری بر اثر انباشت افت در یادگیری‌های قبلی اتفاق خواهد افتاد. حالا رابطیان هم به همین موضوع اشاره می‌کند. به‌ گفته او شاید آموزش مجازی برای دانش‌آموزان درون‌گرایی که تمایلی به حضور در اجتماع یا کلاس درس ندارند، خوشایند به‌ نظر برسد چون آنها اغلب ترس از جواب‌دادن درس یا برقراری ارتباطات اجتماعی دارند اما تداوم این وضعیت باعث تضعیف بیشتر مهارت‌های ارتباطی آنها می‌شود.

بر اساس اعلام این متخصص، یکی از بیشترین دلایل مراجعه نوجوانان به روانشناسان و متخصصان در دوران کرونا هم افت تحصیلی است: «جدی‌نگرفتن آموزش مجازی توسط دانش‌آموزان یکی از مشکلات این دوران است که موانع یادگیری را ایجاد کرده که منجر به عقب‌گرد و رکود نظام آموزشی و سیستم یادگیری دانش‌آموزان می‌شود.»

 

 

افزایش آمار بستری نوجوانان

پیش از این مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنی گفته بود که در دوران شیوع کرونا با افزایش بستری‌شدن بیماران اسکیزوفرنی مواجه شده‌اند. با این حال اما آماری از میزان بستری‌های کلی به‌ دلیل بیماری‌های روان وجود ندارد. رابطیان اما بدون این که آماری در اختیار داشته باشد، می‌گوید که از فروردین امسال میزان نوجوانانی که به‌ دلیل اختلالات روان، نیاز به بستری داشته‌اند، بیشتر شده که دلیل آن هم شایع‌شدن افکار خشونت بین آنها در این دوران است: «وقتی نوجوانان مجبورند زمان زیادی را در کنار دیگر اعضای خانواده بگذرانند، طبعا مشکلاتی پیش می‌آید که آنها را از خانواده دورتر می‌کند. چون با توجه به اختلاف‌ نظرهای زیاد بین والدین و نوجوانان، بیماری اعضای خانواده یا خود آنها و مهم‌تر از همه سوگ‌های ناتمام، تقابل‌ها بیشتر شده و مشکلات روانی زیادی در افراد، به‌ویژه نوجوانان به‌ وجود آورده است.»

 

خانواده‌ها نشانه‌های اختلال روان را جدی بگیرند

 

این روانپزشک تنها راه درمان مشکلات نوجوانان را بازگشت روابط عادی به‌ویژه فضاهای آموزشی مثل مدرسه می‌داند تا کودکان و نوجوانان بتوانند در کنار آموزش کتاب‌های درسی، در ارتباط با همسالانشان، عواطف و احساسات‌شان را رشد دهند و سلامت روان خود را در برخورد با همشاگردی‌ها، معلمان، حیاط مدرسه و داشتن فعالیت‌های مختلف جسمی و ذهنی به‌ دست آورند. اما همه اینها ملزم به داشتن شرایط سلامت و ایمنی کافی برای ورود دانش‌آموزان به مدارس است: «باید توجه داشت که حتی با تمام‌شدن دوران کرونا هم همچنان با عوارض و معضلات مربوط به آن ازجمله افسردگی، گوشه‌گیری، استرس و اضطراب مواجهیم و باید درمان را ادامه بدهیم ولی راه درمان مشکلات مربوط به سلامت روان به‌ویژه در مورد نوجوانان تجربه زندگی عادی است.»

به‌ گفته او هم‌اکنون خانواده‌ها باید از مشکلات، خواسته‌ها و نیازهای فرزندان خود آگاه باشند و بدانند در دوران کرونا نوجوانان با مشکلات زیادی ازجمله اختلالات ناشی از استرس و اضطراب مواجه هستند که تأثیرات زیادی بر جسم و روان آنها خواهد گذاشت. ممکن است بسیاری از آنها دچار اختلال تطابقی شوند، یعنی مدتی طول می‌کشد تا بتوانند خود را با شرایط سخت پیش‌ رو خصوصا سوگ و فقدان عزیزان انطباق دهند: «در دوران سوگ که معمولا بین 6 هفته تا 3‌ ماه طول می‌کشد، ممکن است نشانه‌هایی مثل افسردگی، پرخاشگری و ترس و اضطراب دیده شود.»

او از خانواده‌ها می‌خواهد تا نسبت به دیدن چنین علائمی هوشیار باشند و آنها را جدی بگیرند: «نباید تصور شود با توجه به شرایط شیوع کرونا، دیدن این نشانه‌ها طبیعی است. چون این موارد می‌تواند در نوجوانان منجر به ایجاد افکار خودکشی شود. گاهی خانواده‌ها تصور می‌کنند، شاید این اقدامات جنبه نمایشی و جلب‌ توجه داشته باشد؛ در صورتی که در بسیاری از موارد، مشکلات بسیار عمیق است.»