اختلال پانیک چیست و چگونه بروز پیدا می‌کند؟
فرض کنیم در معرض خطر جدی هستیم مثلاً یک قاتل روبه‌روی ما ایستاده است؛ بدن ما خود را برای فرار یا مبارزه آماده می‌کند، تعداد ضربان قلب زیاد می‌شود، خون به‌ سمت عضلات دست‌ و پا سرازیر می‌شود و یک حس لرزش خفیف به‌وجود می‌آورد؛ عرق می‌کنیم، برافروخته می‌شویم، به‌ شدت می‌ترسیم، برانگیخته می‌شویم و بسیار هشیار می‌مانیم. در حمله‌ی پانیک همه‌ی این‌ها اتفاق می‌افتد بدون این که خطری فرد را تهدید کند. در اوج حمله‌ی پانیک، به‌قدری ترس زیاد می‌شود که فرد مبتلا فکر می‌کند این وضع غیرواقعی‌ست و درست همان احساس تماشای فیلم به او دست‌ می‌دهد؛ جدا از موقعیت. به‌قدری ترس زیادی را تجربه می‌کنند که نگرانی از مرگ، سکته قلبی، از دست دادن کنترل خود و دیوانگی به همه‌ی این‌ها اضافه می‌شود.
برخی افراد هر‌ روز چندین حمله پانیک دارند و بعضی دیگر هر چند هفته تا چند ماه حمله پانیک را تجربه می‌کنند. از آن‌جا که حمله پانیک حتی گاهی در خواب سراغ فرد می‌آید، آنها همیشه نگران هستند که شاید در هر لحظه حمله‌ی پانیک آغاز گردد. آنها نه تنها رنج روانی و مشکلات جسمی حمله‌ی پانیک را تحمل می‌کنند بلکه از ترساندن دیگران و رفتارهای افراطی خود هنگام حمله خجالت می‌کشند. به‌همین دلیل بیشتر مبتلایان از جمع گریزان هستند، زیرا نمی‌دانند اگر حمله‌ی پانیک پیش بیاید چگونه و با چه بهانه‌ای فوری از آنجا بیرون بروند. به این حالت، «جمع هراسی» یا «آگورافوبیا» گفته می‌شود.
مبتلایان به جمع‌ هراسی شاید به ورزشگاه یا تالار نمایش نروند یا از سفر با اتوبوس یا هواپیما بترسند و از رانندگی در جاده‌هایی که پل یا تونل دارد طفره روند.

 

 
چرا افراد به اختلال پانیک دچار می‌شوند؟
اختلال پانیک یک مبنای ارثی دارد و به‌ نظر می‌رسد مبتلایان، مغزِ حساس‌تر با پاسخ‌دهی شدیدتر به‌ارث برده‌اند. البته عوامل محیطی هم در بروز اختلال پانیک بی‌تأثیر نیستند. بسیاری از افراد نخستین حمله‌ی پانیک را پس از یک واقعه تنش‌زا در زندگی تجربه کرده‌اند مثلاً پس از طلاق یا مرگ یکی از خویشاوندان درجه یک. همچنین به‌ نظر می‌رسد استرس شدید در دوران کودکی احتمال بروز اختلال پانیک را در افراد بیشتر می‌کند.

 
تشخیص حمله پانیک چگونه است؟
از‌ آنجایی که تنگی‌ نفس و تپش‌ قلب از علائم پانیک هستند، گاهی ما به این اشتباه می‌افتیم که در چنین مواقعی سراغ پزشک متخصص قلب یا ریه می‌رویم. در چنین مواقعی معمولاً این پزشکان آزمایش‌هایی می‌گیرند و مشکل خاصی در ما شناسایی نمی‌کنند. مهم است که برای درمان این بیماری سراغ پزشک اعصاب و روان برویم. روانپزشک پرسش‌هایی درباره علائم هنگام حمله و افکار ما می‌پرسد و پس از مصاحبه کامل روانپزشکی تشخیص قطعی می‌شود. البته باید بدانیم مصرف مواد محرک یا مخدر هم گاهی علائمی شبیه اختلال پانیک دارند.

 

 
چطور از حمله‌های پانیک پیشگیری کنیم؟
نمی‌توان از اختلال پانیک پیشگیری کرد اما در صورتی که اختلال پانیک برایمان تشخیص داده شده با رعایت نکات زیر می‌توانیم از حملات پانیک پیشگیری کنیم:
•    محدود کردن مصرف کافئین (قهوه، چای، نوشابه و ..)
•    کاهش یا قطع مصرف نوشیدنی‌های الکلی
•    قطع مصرف مواد مخدر
اگر این موارد را رعایت کنیم و مراحل درمان را با پزشک متخصص بگذرانیم، این حمله‌ها کم‌کم درمان و ناپدید می‌شوند. اما اگر آن‌ها را جدی نگیریم و درمان را شروع نکنیم،‌ ممکن است به‌ مدت طولانی این حملات پانیک سراغ‌ ما بیایند و ما را راحت نگذارند.
 

برای درمان اختلال پانیک چه کنیم؟
گزینه‌های متعددی برای درمان اختلال پانیک وجود دارد؛
•    داروهای ضدافسردگی برخلاف نامشان بر روی بسیاری از اختلالات اضطرابی هم تأثیر درمانی دارند. همان‌گونه که داروهای ضدافسردگی در درمان اختلال اضطراب فراگیر بسیار موثر هستند، اختلال پانیک را هم برطرف می‌کنند. در بین داروهای ضدافسردگی، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین پرمصرف‌ترین داروهایی هستند که توسط پزشک برای اختلال پانیک تجویز می‌شود. پزشک برای کاهش سریع علائم گاهی در دو هفته‌ی نخست از داروهای خانواده بنزودیازپین هم تجویز می‌کند که به‌ صورت کوتاه‌مدت باید استفاده شود.
•    درمان‌های غیردارویی هم کمک شایانی به مبتلایان به اختلال پانیک می‌کند. شناخت‌درمانی یکی از روش‌های موثر است که غیرمنطقی بودن نگرانی بیمار را در موقع حمله پانیک به آنها یاد می‌دهد. درمانگر به‌طور معمول روش‌هایی را به فرد می‌آموزد که در صورت بروز حمله به‌کار ببندد. از رفتار درمانی و ریلکس کردن کاربردی باید به‌عنوان سایر درمان‌های غیردارویی اشاره کرد.